Δημήτρης Φάκαλος: Το Πατρινό Καρναβάλι εκ των έσω και τα καλά παραδείγματα ιδιωτικής πρωτοβουλίας

Στο Travel West Forum έδωσε το παρών ο Δημήτρης Φάκαλος, επιχειρηματίας εστίασης- διοργάνωσης εκδηλώσεων, καρναβαλιστής μιλώντας για το Πατρινό Καρναβάλι εκ των έσω, δίνοντας καλά παραδείγματα από το Καρναβάλι της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Όπως ανέφερε ο κ. Φάκαλος, «το πρώτο που έχω να παρατηρήσω και βασικό είναι ότι σήμερα τελικά πάλι μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι εδώ. Το δεύτερο που έχω να παρατηρήσω είναι ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι τόσο δεμένη σε αυτή την πόλη που εμείς που είμαστε καλεσμένοι εδώ χωρίς να ξέρει ο ένας γιατί είναι καλεσμένος ο άλλος στην αρχή είμαστε τρία ιδρυτικά μέλη της Καρναβαλικής Ακαδημίας, ακριβώς γιατί η ιδιωτική πρωτοβουλία κατάλαβε και αφουγκράστηκε ότι κάτι πρέπει να γίνει.

Όλο το πράγμα άλλαξε το' 99 που το οραματιζόμασταν από το' 80 Με την ίδρυση της ΔΕΠΑΠ και έκτοτε δυστυχώς δεν πήγαμε μπροστά αλλά έναν χρόνο πίσω. Το 2024 δεν νοείται μεγάλης κλίμακας εκδήλωση, φεστιβάλ, η γιορτή που να μη στηρίζεται ή έστω να μην αλληλεπιδρά με την ιδιωτική πρωτοβουλία. Επίσης, τα τελευταία 50 χρόνια δεν υπάρχει κανένα επαγγελματικό, κοινωνικό, αθλητικό ή καλλιτεχνικό γεγονός που να υπάρχει με επιτυχία διαχρονικά και το οποίο να μην εκπορεύεται η έστω να μην το διαχειρίζεται η ιδιωτική πρωτοβουλία.  Το ίδιο συμβαίνει και με τα παγκόσμια γεγονότα, που αναλύουν τη σύγχρονη σκέψη και καθοδηγούν και κατευθύνουν την πολιτική και κοινωνική δομή. Εν τέλει είναι αυτά που διαμορφώνουν τον μελλοντικό τρόπο ζωής μας με βάση τους όρους που πορευόμαστε. Πρέπει λοιπόν πρώτα από όλα να αποδεχθούμε ότι κινητήριος μοχλός της σύγχρονης ζωής, το απαραίτητο συστατικό είναι ιδιωτική πρωτοβουλία.

Και πρέπει να δούμε εμείς πώς αυτό βοηθά και πώς θα μπορούσε ενδεχομένως να βοηθήσει περισσότερο ένα μοναδικό θεσμό που έχουμε εδώ που είναι το Πατρινό Καρναβάλι. Πρέπει να βοηθήσει όχι μόνο την πόλη, πρέπει να βοηθήσει ολόκληρη την περιφέρεια, διότι τα πράγματα έχουν μεγαλώσει στη ζωή και θα πω παρακάτω με ποιο τρόπο.  Το Καρναβάλι λοιπόν που περνάμε τώρα σε αυτό είναι μια λαϊκή γιορτή και όπως προσδιορίζει ο όρος λαϊκή δεν ανήκει μόνο σε κάποιον, αλλά είναι κτήμα όλων μας. Πέρα από γιορτή, όμως το Καρναβάλι είναι και μια μορφή τέχνη και όπως έχει πει ο τεράστιος Γιάννης Τσαρούχης εδώ στην Πάτρα, « η μεγάλη τέχνη είναι αριστοκρατική και λαϊκή μαζί» και έτσι είναι και το Καρναβάλι μας. Είναι αριστοκρατικό και ταυτόχρονα λαϊκό. Και μπορεί το brand του Πατρινού Καρναβαλιού και το λογότυπό του να είναι κατοχυρωμένα από το δήμο Πατρέων  στην ουσία όμως δεν του ανήκει πραγματικά. Ανήκει σε όλους τους πατρινούς και παραφράζοντας τον αείμνηστο συντοπίτη μας, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Κωστή Στεφανόπουλο, το Καρναβάλι ανήκει σε οποίους μετέχουν σε αυτό.

Όπως εξήγησε ο κ. Φάκαλος, «από τη μια λοιπόν πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το θησαυρό που έχουμε την τύχη να έχουμε στα χέρια μας και ναι είναι τύχη γιατί βρισκόμαστε να έχουμε στη διάθεσή μας ένα θεσμό που έχει πάνω από 200 χρόνια καταγεγραμμένη ιστορία, έχει πανελλαδική απήχηση και έχει αναπτύξει μοναδικές δεξιότητες σε εξειδικευμένους τομείς που δεν βρίσκουμε αλλού, στην κατασκευή αρμάτων και μεγάλων κατασκευών, στην καρναβαλική ραπτική και πιλοποιία στα καρναβαλικά δρώμενα, τα events και τα party.

Ναι, τα party είναι μέλος μέρος της σύγχρονης ζωής. Από την άλλη πρέπει να καταλάβουν πως αυτός ανήκει σε όλους μας, ανήκει μεν στην πόλη και στο δήμο, αλλά ανήκει και σε όλους εμάς, τους πολίτες και καρναβαλιστές οι οποίοι πέραν του δικαιώματος που έχουμε πάνω στο Καρναβάλι, έχουμε και μια υποχρέωση μεγάλη, έχουμε την υποχρέωση να το διαφυλάξουμε και να το αναπτύξουμε και να του δώσουμε τα εχέγγυα για να υπάρχει στο διηνεκές.

Από τη μία πλευρά έχουμε ένα κορυφαίο και διαφοροποιημένο από τις άλλες μαζικές εκδηλώσεις θεσμό. Έχουμε ένα θεσμό με μια μακροχρόνια ιστορία, πράγμα που ούτε αγοράζεται ούτε δημιουργείται τεχνηέντως. Έχουμε μια γιορτή με τεράστια απήχηση, έχουμε ένα ασύλληπτα μεγάλο brand που εκτός Πατρών δεν έχει φθαρεί ακόμα. Έχουμε ένα εκπαιδευμένο κοινό που συμμετέχει  και έχουμε και εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, μοναδικές δεξιότητες.

Με λίγα λόγια, έχουμε ένα μοναδικό προϊόν που μπορεί από τη μία να διασκεδάζει τους πολίτες και τον κόσμο που ζει εδώ, διατηρώντας παράλληλα τη λαϊκή παράδοση και από την άλλη μπορεί να είναι ένας μοχλός ανάπτυξης, να παράγει οικονομικά οφέλη και ευημερία για τους πολίτες της περιοχής μας, χωρίς να αλλοτριώνει την εικόνα και τη λαϊκή παράδοση, η οποία έχει το Καρναβάλι. Από την άλλη, πού πρέπει να πάμε; Πρέπει να αναπτύξουμε περισσότερο το παρεχόμενο θέαμα και τη γιορτή. Πρέπει να φέρουμε ολοένα και περισσότερο κόσμο με στόχευση κυρίως στην οικογένεια και στο βιώσιμο τουρισμό και να κεφαλαιοποιήσουμε και να αναπτύξουμε περισσότερο αυτές τις μοναδικές δεξιότητες που έχουμε στους τομείς που αναφέραμε. Και για να περάσουμε στη συνέχεια και σε κάποια καλά παραδείγματα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, θα ήταν σωστό να δούμε δύο παραδείγματα τα οποία οφείλουμε να αναλογιζόμαστε στην προσπάθεια αυτή για ανάπτυξη του καρναβαλιού.

Το πρώτο λοιπόν παράδειγμα αφορά τη Βενετία. Ξέρετε πόσα χρόνια έχει ουσιαστικά το καρναβάλι της Βενετίας ζωή; Για να σας εκπλήξω λοιπόν, θα σας πω το καρναβάλι της Βενετίας, μετρά στην πραγματικότητα 35 χρόνια ζωής. Μετά το 19ο αιώνα και την κομέντια ντελ Άρτε που γέννησε το Καρναβάλι στη Βενετία, ήταν ένας θεσμός που ατόνησε, ο οποίος έπαψε ουσιαστικά να υπάρχει όταν οι Αυστριακοί κατέλαβαν τη Βενετία το 1795 και τη δεκαετία του 30, ο Μουσολίνι απαγόρευσε κάθε καρναβαλικό δρώμενο ή γεγονός. Και όμως μόλις το 1979 για πρώτη φορά μια ομάδα βενετσιάνων τεχνιτών ενώθηκαν με τους φορείς της πόλης και είπαν να επαναφέρουν το Καρναβάλι στο προσκήνιο. Είχαν την ιστορία, είχαν την κουλτούρα, είχαν τις τεχνικές δεξιότητες, είχαν τη θέληση, άδραξαν τη στρατηγική και μέσα σε 35 χρόνια έκαναν το καρναβάλι τους ένα από τα δύο πιο γνωστά καρναβάλια σε όλο τον κόσμο, φιλοξενώντας σε μια μικρή στην ουσία πόλη που είναι η Βενετία 5 εκατομμύρια κόσμο σε λίγες βδομάδες.

Το δεύτερο παράδειγμα είναι πιο κοντά στα μέτρα μας και είναι λίγο πιο δικό μας. Το 2010 ο Γιάννης Κωτούλας ήρθε στην Πάτρα και απευθύνθηκε στην Πατρινούς Καρναβαλιστές γιατί ήθελε να έρθει στο καρναβάλι και να καταλάβει πως μια πόλη μπορεί να προσελκύσει και να φιλοξενήσει μια φορά τον τουρισμό της μέσα σε 4 μέρες. Ο ίδιος άνθρωπος το 2023, μετά από αλλαγή δύο δημάρχων, εξακολουθούσε να είναι πρόεδρος της αναπτυξιακής Τρικάλων και ανακοίνωσε ρεκόρ επισκεψιμότητας που ξεπέρασε τους 1,5 εκατομμύριο μοναδικούς επισκέπτες στο μύλο των ξωτικών. Δηλαδή οι άνθρωποι φιλοξένησαν σε μια περίοδο 30 φορές τον πληθυσμό τους, άρα γίνεται και αν αυτό δεν είναι καλό αναπτυξιακό παράδειγμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τότε ποιο μπορεί να είναι;

Πάμε στα πατρινά καλά παραδείγματα ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τα οποία στο μυαλό μου τουλάχιστον χωρίζονται σε δύο διαφορετικές κατηγορίες. Η μια κατηγορία αφορά εμάς τους πατρινούς, τα μέλη των καρναβαλικών ομάδων. Αφορά καλά παραδείγματα, τα οποία όμως είναι μάλλον εσωστρεφή, ενώ εδώ σήμερα είμαστε για να δούμε τα εξωστρεφή. Έτσι λοιπόν πάμε στη δεύτερη κατηγορία που είναι τα εξωστρεφή καλά παραδείγματα τα οποία έχουν συμβάλλει μέχρι τώρα και θα μπορέσουμε να έχουμε αλλά για να πάμε περαιτέρω το Καρναβάλι. Το πρώτο και λαμπρότερο παράδειγμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι ο κρυμμένος θησαυρός. Γεννήθηκε από τον Νίκο Μαστοράκη και μια ομάδα ιδιωτών και έμελλε να γίνει το ορόσημο, το σήμα πάνω στο οποίο χτίστηκε όλο το Καρναβάλι της δεκαετίας του 80, του 90 και του 2000. Άλλο παράδειγμα είναι οι κατασκευαστές αρμάτων και υπερμεγεθών κατασκευών.

Και αυτό το παράδειγμα είναι λίγο διφορούμενο από τη μια πλευρά, είναι διφορούμενο γιατί η πόλη εφηύρε  στην πραγματικότητα μια τέχνη, τα άρματα και τις κατασκευές. Ποτέ όμως δεν την εκμεταλλεύτηκε τουλάχιστον όχι αρκετά. Την εκμεταλλεύτηκε σε ένα πολύ μικρό ποσοστό από τον αείμνηστο Παπαθεοδώρου με τα πρώτα μεγάλα και κινούμενα άρματα, από το Χαραρη,  τον πρωτομάστορα της μασκαράτας και μετέπειτα στην εποχή του αείμνηστου Τάσου Τσαϊλάκη. Πέρασαν μετά στα χρόνια του Βρούτσου και του Βρυώνη και τόσων ταλέντων που εργάστηκαν και εργάζονται ακόμα στο καρναβαλική εργαστήρι. Η πόλη δεν αποκόμισε σχεδόν τίποτα από αυτή την τέχνη. Βέβαια υπάρχουν κάποιοι ιδιώτες οι οποίοι κατάφεραν διάφορα εκτός της περιοχής μας.

Ξέρετε ότι στην Πάτρα κατασκευάζονται καρναβαλικά άρματα για όλη την Ελλάδα που περνούν διάφοροι δήμοι και φορείς και τα οποία τα φτιάχνουνη πατρινοί;  Πέραν όμως των αρμάτων, ένα άλλο παράδειγμα καλής ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι η παραγωγή στολών και δεν είναι μόνο η ραφή τους, αλλά είναι και η σύλληψή τους και ιδίως η δημιουργία πατρόν που είναι και το δύσκολο πράγμα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προέκυψε τα τελευταία καρναβάλια ήταν η έλλειψη παραγωγικής δυνατότητας στις βιοτεχνίες. Και ξέρετε γιατί; Όχι γιατί υπήρχε τόσο πολύ η έλλειψη χεριών και μέσων παραγωγής, αλλά επειδή η απίστευτη τεχνογνωσία που έχουμε εδώ έχει μαθευτεί και στις άλλες πόλεις και οι τοπικές βιοτεχνίες πλέον ράβουν τις στολές για τα μισά Καρναβάλια της Ελλάδος.  Από τη Λευκάδα μέχρι την Ξάνθη, από το Μοσχάτο μέχρι και το Βαρθολομιό που είναι δίπλα μας και επίσης για να καταλάβουμε την εξειδίκευση που έχουν πλέον οι τοπικές επιχειρήσεις στο χώρο των στολών, θα πρέπει να σας πω πως οι περισσότερες μασκότ ομάδων που βλέπουμε στο μπάσκετ, το ποδόσφαιρο, παράγουν τις στολές τους σε αυτές τις βιοτεχνίες στην Πάτρα που παράγουν και τις Καρναβαλικές στολές.

Και το ερώτημα που γεννάται είναι απλό: είναι δυνατόν να έχουμε αυτή τη μοναδική τεχνογνωσία πάνω σε αντικείμενα που διδάσκονται στα πανεπιστήμια, και να μην κεφαλαιοποιούμε, όπως για παράδειγμα κάνει η Βενετία με τις μάσκες;  Και προς Θεού, δεν μπορώ να συγκρίνω τη Βενετία με εμάς, αλλά εδώ βρέχει ζήτηση, για να το πω πολύ απλά, και εμείς κρατάμε ομπρέλα και κάτι πρέπει να κάνουμε. Θα ήθελα να βάλουμε και τη συζήτηση σε ένα άλλο πεδίο που το Πατρινό Καρναβάλι  διαπρέπει και γίνεται αποκλειστικά και μόνο μέσω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και αυτό είναι η διασκέδαση. Αν υπάρχει ένα must μέρος στον χειμώνα στην Ελλάδα για διασκέδαση, αυτό είναι η Πάτρα και είτε μας αρέσει είτε όχι άνθρωποι όλων των ηλικιών διαφορετικού οικονομικού διαμετρήματος και διαφορετικού κοινωνικού υπόβαθρου και διαφορετικών προτιμήσεων στη διασκέδαση θέλουν και πολλοί από αυτούς έρχονται στην Πάτρα για να διασκεδάσουν. Υπάρχει ένα dna που βρίσκεται μόνο εδώ και αν έχετε φιλοξενήσει ποτέ κόσμο, ξέρετε πως η μόνιμη επωδός των επισκεπτών που έρχονται για πρώτη φορά στην Πάτρα είναι το «πώς είναι δυνατόν». «Πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν 1.500 άτομα ντυμένα στα λευκά ή στα κόκκινα όταν πηγαίνουν στον αντίστοιχο χορό; Πώς είναι δυνατόν  να υπάρχουν 4.000 μασκαρεμένοι σε ένα πάρτι την τελευταία Κυριακή; Πως είναι δυνατόν 50.000 κόσμος να ντύνεται και να βγαίνει στο δρόμο και να χορεύει και να έχει αυτή την ένταση και τον παλμό;

Επειδή λοιπόν αυτό έχει η ατμόσφαιρα εδώ στην Πάτρα πρέπει να το αναπτύξουμε, πρέπει να το βοηθούμε και να μην το δαιμονοποιούμε και το λέω γιατί αυτό ήταν η υπαίθρια πάρτι τα οποία θέλει η νεολαία και πριν τα απορρίψουμε πρέπει να σκεφτούμε γιατί τα θέλει και τι πρέπει να κάνουμε για αυτό μέχρι του να φτιάξουμε ένα μεγάλο φεστιβάλ, να φτιάξουμε ένα μεγάλο πάρκο, να ακολουθήσουμε το παράδειγμα, τα καλά παραδείγματα, τις πρακτικές άλλων πόλεων για να καταλάβουμε ότι στη σύγχρονη ζωή με τους σύγχρονους δρόμους που πλέον ακόμα και τα Γιάννενα είναι δίπλα μας όπως και η Καλαμάτα. Θα  πρέπει να κεφαλαιοποιήσουμε ένα πράγμα που έχουμε και είναι μοναδικό. Για όλα αυτά όμως χρειάζονται συνέργειες και σε αυτά σε αυτές τις συνέργειες κακά τα ψέματα πρέπει να πρωτοστατήσει ο δήμος. Ο εκάστοτε δήμος. Γιατί όπως είπαμε, το brand του ανήκει το καρναβάλι βέβαια δεν του ανήκει.

Το Καρναβάλι ανήκει σε εμάς, ανήκει στους καρναβαλιστές, ανήκει στους ιδιώτες με εισαγωγικά και χωρίς εισαγωγικά σε εμάς που ως ιδιωτική πρωτοβουλία, για παράδειγμα, το 2015, όταν ο δήμος σταμάτησε να συμμετέχει στη Δεθ για τους δικούς του ιδεολογικούς λόγους  πήγαμε ως μια ομάδα «του χρόνου μπούλες» και εντάξαμε το Καρναβάλι ξανά στην έκθεση χωρίς το επίσημο λογότυπο χωρίς τον επίσημο τίτλο, απλά έτσι καρναβαλικά, γιατί  θεωρήσαμε ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία όφειλε να καλύψει αυτό το κενό που κακώς ή ατυχώς τέλος πάντων είχε δημιουργηθεί. Ευτυχώς μας ακούσανε και από την επόμενη χρονιά ο δήμος ξανάρχισε να συμμετέχει στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι σαν κοινωνία η Πάτρα δεν έδωσε τη σημασία που έπρεπε στο Καρναβάλι τα χρόνια που έπρεπε, διότι είχε άλλους πόρους να βιοπορίζεται. Ήταν χρόνια όπου δεν υπήρχαν event ή  γιορτές σαν  αυτές οι οποίες ζούσαν μια ολόκληρη πόλη. Τα χρόνια αυτά παρήλθαν, ήρθε μαζί και η παρακμή της πόλης, αλλά άλλαξε και ο τρόπος ζωής των επισκεπτών και αυτών που μπορεί να ενδιαφέρονται να έρθουν εδώ.

Το Καρναβάλι μπορεί να είναι πραγματικά ένας από τους 2- 3 πυλώνες που θα ζουν την πόλη και όχι μόνο στη διασκέδαση αλλά και σε όλα τα άλλα που είπαμε, από τις κατασκευές αρμάτων στολών και οτιδήποτε άλλο. Είναι θέμα θέλησης και είναι θέμα στρατηγικής και η στρατηγική δεν μπορεί να είναι με μια ηγεσία και δεν μιλάω για τον τωρινό δήμο. Θέλει έναν οργανισμό ξεχωριστό, ο οποίος να έχει μια δεκαετή θητεία να έχει υποχρεώσεις απέναντι σ αυτούς αυτή τη θέση και να λειτουργήσει ένα master plan το οποίο θα μπορεί να υλοποιηθεί».