Πάτρα: «Σα μπαίνη το καράβι της αγάπης» - Μεγάλα ονόματα στο συνέδριο για τα 100 χρόνια από το πρώτο Υπερρεαλιστικό Μανιφέστο

Με αφορμή τα εκατό χρόνια από το πρώτο Υπερρεαλιστικό Μανιφέστο (1924) το Πανεπιστήμιο Πατρών (Τμήμα Φιλολογίας), το Πανεπιστήμιο Κύπρου (Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών) και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης) συνδιοργανώνουν Συνέδριο (12-14 Ιουνίου 2024) στην Πάτρα, στη «Στέγη Γραμμάτων Κωστή Παλαμά», με θέμα τις “οπτικές, υπερρεαλιστικές αφηγήσεις” και τη σχέση της λογοτεχνίας με τις εικαστικές τέχνες. Διερευνώντας τις καταβολές και τις ποικίλες μεταμορφώσεις της εικόνας, το Συνέδριο θα επιχειρήσει να αναδείξει τις διακαλλιτεχνικές διασταυρώσεις του ελληνικού Υπερρεαλισμού, από την εμφάνισή του έως τις μέρες μας. Με αφετηρία την κεντρική πρόταση και τις συστηματικές μελέτες της Αλεξάνδρας Σαμουήλ (Παν/μιο Κύπρου), η συνεργασία της επιστημονικής επιτροπής και η σύμπραξη των τριών πανεπιστημίων έχει ήδη δημιουργήσει ένα διεπιστημονικό περιβάλλον έρευνας και διαλόγου, με ισχυρή συμβολή στη διεθνοποίηση των Νεοελληνικών Σπουδών.

Η «Διασπορά» και η «Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς», πολύτιμοι συμπαραστάτες και χορηγοί, με το ενδιαφέρον τους για το συνέδριο, δείχνουν πως το μοντέλο συνεργασίας της πόλης με τα Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού μπορεί να μπει σε μια νέα εποχή εξωστρέφειας.

Δείτε το πρόγραμμα και τον σύνδεσμο παρακολούθησης του συνεδρίου εδώ : http://philology.upatras.gr/diethnes-synedrio-gia-ta-100-chronia-apo-to-a-manifesto-tou-yperrealismou/

Ας θυμηθούμε πως το πρώτο μανιφέστο του υπερρεαλισμού εκδόθηκε το 1924. Στο κείμενο αυτό καταγράφονταν οι βασικές τεχνικές του υπερρεαλισμού : αυτόματη γραφή, η εξερεύνηση του υπερπραγματικού μέσω των ονείρων, η αξιοποίηση της επιστήμης της ψυχολογίας και η διχοτόμηση του συνειδητού μέρους από το ασύνειδο. Όπως είναι γνωστό, στο επίκεντρο των υπερρεαλιστικών αναζητήσεων βρίσκεται η έννοια της “εικόνας” αλλά και η εξερεύνηση του ασυνείδητου (αυτόματη γραφή, ελεύθερος συνειρμός, υπνωτισμός, αποκρυφισμός κ.ά.). Για τους υπερρεαλιστές, σκοπός της τέχνης είναι να πετύχει τον απόλυτο αιφνιδιασμό του δέκτη αλλά και την πρόκληση της λίμπιντο. Μέσα από αυτή την πρόκληση, αντιδρούσαν στον «καθωσπρεπισμό» της αστικής τάξης και στόχευαν στην πλήρη ανατροπή του κόσμου. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την εμφάνισή τους συνδέθηκαν με ποικίλες εκδοχές των αριστερών κομμάτων (κυρίως με τον τροτσκισμό) και πρωταγωνίστησαν στο αντιφασιστικό μέτωπο.

Και σήμερα ; Τι απέμεινε από τον υπερρεαλισμό ; Όπως παρατηρεί η Αλεξάνδρα Σαμουήλ, που ειδικεύεται στη μελέτη του έργου του Νίκου Εγγονόπουλου, «σήμερα 100 χρόνια από την εμφάνισή του ο υπερρεαλισμός παραμένει χωρίς ρυτίδες. Συνέδρια, εκθέσεις σε μουσεία, πωλήσεις πινάκων ή και φωτογραφιών του σε υπέρογκες τιμές εκατομμυρίων ευρώ το αποδεικνύουν. Κίνημα από τα πιο αναγνωρίσιμα, «οπτικοποιημένη γλώσσα» παγκόσμια και ταυτόχρονα άχρονη, που ανασκάπτει το ανθρώπινο υπέδαφος (όνειρα, ενορμήσεις) με τρόπο αποτελεσματικότερο απ,’ότι άλλες εκφράσεις της σύγχρονης  τέχνης, τις οποίες. ωστόσο, τις προοικονομεί. Αυτή η αναζωοπύρωση του ενδιαφέροντος παγκοσμίως  για αυτόν, 100 χρόνια μετά από τη γέννησή του,  οφείλεται και στο ενδιαφέρον του ήδη από το Α’ Μανιφέστο προς τον εσωτερισμό, το μαγικό, το φανταστικό -όψεις που πρόσφατα άρχισαν να γίνονται αντικείμενο μελέτης του και στην Ελλάδα- καθώς  ο σύγχρονος κόσμος βιώνεται  από το ασυνείδητό μας ως απομαγευμένος και για αυτό αβίωτος».

Όσο για την «πολιτική» επικαιρότητα του Υπερρεαλισμού, σημειώνει η οργανωτική επιτροπή του Συνεδρίου, ας έχουμε στο νου μας τους στίχους του Νίκου Εγγονόπουλου, ιδίως τώρα που βλέπουμε την ανησυχητική άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη.  

 «αλήθεια – των αδυνάτων αδύνατο –

ποτές δεν εκατάφερα να καταλάβω

αυτά τα όντα που δεν βλέπουνε

το τερατώδες κοινό γνώρισμα τ’ ανθρώπου

 – το εφήμερο  

της παράλογης ζωής του –

 κι’ ανακαλύπτουν διαφορές

– γιομάτοι μίσος – διαφορές

σε χρώμα δέρματος φυλή

 θρησκεία».  

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

Ευριπίδης Γαραντούδης (Καθηγήτης ΕΚΠΑ), Άννα Μαρίνα Κατσιγιάννη (Αναπληρώτρια καθηγήτρια Παν/μίου Πατρών), Γιάννης Παπαθεοδώρου (Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μίου Πατρών), Αλεξάνδρα Σαμουήλ (Καθηγήτρια Παν/μίου Κύπρου), Νίκος Σιγάλας (Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Ίδρυμα Μεσογειακών Σπουδών), Βικτώρια Φερεντίνου (Επίκουρη Καθηγήτρια Παν/μίου Ιωαννίνων).